Dünyanın en büyük nöral sistemi; Elektrik ağı. Bu sistemde, güç kaynağı, kontrol ekipmanları, koruma ekipmanları ve son kullanıcı cihazları gibi milyarlarca cihaz bulunmakta. Bu dev sistem daha küçük sistemlerden oluşmakta bu küçük sistemler ise içlerinde daha da küçük sistemler barındırmaktadır. Bu yapı içinde tüm elektriksel noktalar birbirlerini ve son olarak ta bağlı oldukları küçük ve daha büyük sistem proseslerini etkilemektedirler. Eğer bahsi geçen etkiler belirli tolerans limitlerini geçerlerse tüm bu proses zinciri durabilir ve hatta zarar görebilir. Genellikle, bu etkiler şebekedeki gerilim değişimlerinden oluşur. Bu yüzden Avrupalı bilim adamları yaptıkları bilimsel çalışmalarla EN50160 standardı başlığı altında bu tür tolerans limitlerini oluşturmuşlardır. Bu standart ile sistemin korunması ve sürekliliği ana hedef olarak kabul edilmiştir. EN50160 standardına göre enerji kalite kaydediciler tarafından ölçülüp kaydedilen bir çok bozucu parametre mevcuttur. Güç kalitesi konusunda doğru bilinen yanlışlar için bu yazımızı ziyaret edebilirsiniz.

Bunlardan bir tanesi HARMONİK’lerdir. Türkiye’deki birinci harmonik olan ana harmonik 50 Hz’dir. (normal şebeke frekansı) Tekil harmonikler sorun yaratır. Bu tekil harmonikler üçüncü, beşinci yedinci gibi 50 Hz’in tek katları olan harmoniklerdir. En önemli ölçüm parametresi ise ana harmonik olan 50 Hz üzerine oluşturduğu bozucu etki yüzdesidir. Tüm bu tekil harmonikler ana harmonik üzerine toplam bir etkide yaratır. Genellikle, bu ölçüm güç kalite hesaplamalarında kullanılır. EN50160 raporunda bu harmonik ölçümleri tablo ve grafiksel olarak kullanılırlar.

Bir diğer ölçüm parametresi ise gerilimde oluşan istenmeyen gerilip tepe ve çukurlarıdır. Standarda göre bu gerilim seviyesi değişimleri içinde limitler mevcuttur. Gerilim tepesi (Seg) bu belirlenen seviyelerin üstüne çıkmasını, gerilim çukuru da (Swell) belirlenen seviyelerin altına inmesini belirtir. İki etkide elektrik şebekesindeki tüm cihazlar için kötüdür. Özellikle anlık yüksek gerilim durumları hatalı koruma ve anahtarlama aksiyonlarına neden olur.

Bir diğer gerilim problemi ise voltaj kesintileridir. Bu voltaj kesintileri elektrik şebekesinin karalı kalamamasına neden olur. Genellikle bu durum çok sayıda genel sistem hatalarına neden olur. Örneğin, bir fabrikadaki komple bir üretim bandı veya üretim bandındaki bir cihaz çalışmasını durdurabilir. Bu sebeple de fabrika sahibi para kaybeder.

Özellikle saha personeli aydınlatmada oluşan fliker etkisinden oldukça kötü bir şekilde etkilenir. Bu etki insanlarda baş ağrısı ve görüş problemleri nedeni ile iş kazalarına neden olabilir. Ayrıca elektronik kart arızalarına da neden olabilmektedir.

Bunlar büyük bozucu etki ailesinin en önemli olanlarıdır. EN50160 standardı içerisinde göreceksinizki, Bilim adamları bu zararlı etkiler için belirli limitler getirmişlerdir. Güç kalite kaydedici cihazları ölçümleri yapabilir ve bu parametreleri kayıt altına alabilirler. Ve bu ölçümlere göre EN50160 raporlaması oluşturulur.

Rapor yapısı veri tablolarından ve grafiksel gösterimlerden oluşmaktadır. Bu raporlara gör muhtemel problemler ve oluşmuş arıza durumları izlenebilir. Genellikle bu raporlar enerji sağlayıcısı ve kullanıcısı arasındaki problemlerin çözümünde kullanılır. Fakat esas amaç bu tür problemlerin olmadan önce önlenmesidir.

Bu raporlar elektrik şebekelerinde oluşan güç kalite problemlerinin çözümünde en büyük yardımcılardır.

Referanslar

Cem Güler – M&R Ürün Mühendisi – Aktif Mühendislik