Ali Gökhan Yıldırım  
Ürün ve Sistem Satışları  
Aktif Mühendislik

Dünya genelinde bütün firmalar artan enerji maliyetleri ile karşılaşmaktadırlar. Artan maliyetlerin baskısı ile rekabet etmekte zorlanan firmalar ise tüm gider kalemlerinde tasarrufa gitme yolunu tercih etmektedirler. En önemli gider kalemlerinden olan enerji, tasarrufa başlanan konuların başında gelmektedir. Tasarruf edebilmenin en önemli başlangıç noktası olan ölçmeyi temel alan bu standartta kuruluşlar bütün enerji girdilerinin ölçümünü ve buna sebep olan dış faktörleri ortaya koymaktadırlar. Ayrıca kullanılan enerjinin sonucunda salınan sera gazındaki artışta, enerji kaleminin tasarrufu ile azaltılabilmektedir. Bu bilgiler ışığında kuruluşlar verimli enerji kullanımı ile sürdürülebilir çevre duyarlılığına sahip enerji yönetimlerini gerçekleştirebilmektedirler.

I. Giriş

ISO 50001, her boyutta kuruluşa, tüm süreçlerinde sistematik olarak enerji performansını iyileştirmek ve verimli enerji yönetimini teşvik etmek için yol gösteren uluslararası bir standart olarak karşımıza çıkmaktadır. Kuruluşlara ölçülebilir maliyet avantajları sunan birkaç yönetim sisteminden biridir. İşinize daha fazla şeffaflık kazandırır ve değer zinciriniz boyunca enerjinin nasıl tüketildiğini göstererek enerji yönetiminde etkin uygulamalar yapılmasına olanak sağlar. ISO 50001 enerji yönetim sistemi kapsamında, enerji verimliliği ve tüketiminde sistematik iyileştirmeler sağlarken aynı zamanda şirketinizin itibarını ve çevre performansını da artırır.

II. ISO 50001 HAKKINDA

ISO 50001 enerji yönetim sistemi uzun yıllar boyunca 50 den fazla ülkeden enerji yönetimi konusunda uzmanların bir araya gelerek ortaya koydukları ortak görüştür. Mevcut ulusal ve uluslararası standartların temeli üzerine kurulmuş en son ve en yeni enerji yönetimi uygulamalarını temsil eder. ISO 50001 tesisin en az enerji ihtiyacının ortaya çıkarılmasını sağlayan işlemlerin uygulanmasını sağlayarak aksiyon planları oluşturur, tüketimi azaltmak için hedef gözetir, enerji performans göstergelerini ortaya koyar ve enerji performansını geliştirmek için iyileştirme fırsatlarını belirler, önceliklendirir, kayıt altına alır.

ISO 50001 enerji yönetim sistemi, TS EN 16001:2009 standardı ile önemli ölçüde benzerlik göstermektedir. Aralarındaki en önemli fark ise standart madde numaralarının değişmiş ve daha fazla detaylandırılmış olmasıdır. İçerikte ise, teminden başlayıp tasarım, tadilat yapılan ve enerji performansına önemli etkisi olan donanım, ürün ve hizmetlerin enerji tüketimi ile verimliliğinin faydalı ömrü hesaba katılarak değerlendirilmesi, enerji performansı ilk gözden geçirilmesi ve performansın izlenmesi için esas alınan bir sınır çizgi belirlenmesi, enerji politikasının, enerji verimli ürün ve hizmetlerin alımını ve enerji performansını geliştiren tasarımları destekleyici olması, üst yönetimin yönetim temsilcisi yanında bir enerji ekibinin oluşturması, ölçme ihtiyaçlarının belirlenmesi ve kalibrasyon gibi konular dahil edilmiştir.

III. ENERJİ FAKTÖRÜ

ISO 50001 ENERJİ YÖNETİM SİSTEMİ standardının en önemli yönlerinden birisi de “enerji faktörü” tanımıdır. Bunun ne anlama geldiği şöyle açıklanabilir: Bir kuruluşta Enerji Verimliliği amacıyla klimalarda set değerlerinin değiştirildiğini ve bu sayede klimaların daha az elektrik tüketecek hale getirildiğini varsayalım, dolayısıyla bir sonraki elektrik tüketimini elektrik tüketimimin bir önceki yıla göre daha az olmasını bekleriz. Ne var ki, yılsonu geldiğinde, tüketim değerlerimizin bir önceki yıl verilerine göre daha yüksek olduğunu görüyoruz. Bu sonuca bakarak klimalarda iyileştirmenin doğru yapılmadığı anlamı çıkartılabilir. Ancak burada gerçek etken dış hava şartlarının değişkenliğidir. Dışarıdaki havanın çok soğuk ya da çok sıcak geçmesi klimanın tüketimini etkileyecektir. Dolayısıyla veriyi doğru analiz edebilmek için ISO 50001 ENERJİ YÖNETİM SİSTEMİ standardı en başta kullanıcıdan şunu belirlemesini ister: Enerji boyutunu (klimadaki elektrik tüketimini) belirlerken, yanına bir de enerji faktörünü (dış ortam sıcaklığını) koy. Çünkü bu ikisi beraber değerlendirilmezse, iyileştirme kararı doğru verilemez. Veya yapılan iyileştirmelerin doğru sonuç verip vermediği analiz edilemez.

Enerji tüketiminin enerji faktörleriyle birebir bağlantılı olarak izlenmesi ve beklenen tüketimden fazla olan noktalarda düzeltme faaliyetinin başlatılması gerekmektedir. Standart, organizasyonların, ticari ve endüstriyel binaların enerji performanslarını sürekli geliştirmelerine, kullanımlarını optimize etmelerine ve işletme maliyetini düşürmelerine yardımcı olmak ve dolaylı da olsa sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkıda bulunmak için tasarlanmıştır. Bu sistemin oluşumu kuruluş için her şeyden önce çevre ile ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmesini güvence altına alır ve ‘çevre dostu’ kurumsal imajın pekiştirilmesine katkı sağlar. Diğer bir faydası da enerji maliyetlerinin azaltılması ve rekabet gücünün artırılmasıdır. Daha temiz bir çalışma ortamı sağlanırken, sera gazı salınımını düşürerek firmanın küresel ısınmaya katkısı da azaltılmış olur. Enerji Yönetim Sistemi, enerji yönetimini; birim çıktı başına kullanılan enerjiyi optimize etmek olarak tanımlıyor ve kuruluştan enerji verimliliğini sürekli iyileştirmesini istiyor. Bunun için enerji ile bağlantılı tüketim noktalarını doğru tespit et, tespitlerine göre iyileştirmeyi yap ve sürekliliğini sağla diyor. Yani – aynen çevre yönetim sisteminde olduğu gibi – bizden ‘PlanlaUygula-Kontrol Et-Önlem Al’ (PUKÖ) döngüsünün çalıştırılmasını bekliyor. Enerji yönetim sistemi, temel olarak enerji analiziyle başlar; enerji tüketiminin fazla olduğu noktaları tespit edip bunların tasarruf edilmesini ister, enerji verimliliğini artırmamızı bekler, sonunda da yenilenebilir enerji kaynaklarına geçilmesini ister.

IV. ISO 50001 ENERJİ YÖNETİM SİSTEMİ KİMLER İÇİN?

Sanayi kuruluşlarının en yüksek giderlerinden biri haline gelen enerji maliyetleri disiplinli ve sürdürülebilir enerji politikaları ile azaltılabilir. Enerjide yaşanan kayıpları ve artan maliyetleri ortadan kaldırmanın en önemli anahtarı farkındalıktır. Bunları başarmak için en etkili yol; enerji yönetimine sistematik bir yaklaşım ile oluşturulan ve her girdiyi ölçebilen bir enerji yönetim sistemidir (ENYS). Enerji kullanarak faaliyetlerinin sürdüren herhangi bir kurum veya kuruluşa ISO 50001 enerji yönetim sisteminin uygulanmasının fayda getirmeyeceği düşünülemez. Zira ISO 5001 enerji yönetim sistemi standardı sektör büyüklük ya da coğrafi konum gözetilmeksizin her tesise uygundur. Enerji yoğunluklu çalışmaları olan ya da sera gazı emisyon oranları üzerinden herhangi bir yasal yükümlülük ile karşı karşıya kalabilecek firmaları ise doğrudan ilgilendirir. Uygulamaya konulan projeler enerji tüketimini azaltır dolayısıyla sera gazı salınımı belli bir ölçüde engellenir bunlarla birlikte enerji kaynaklı maliyetler azaltılmış olur kontrol altında tutulur.

V. SONUÇ

Tesiste bulunan cihaz ve ekipman kullanımı kontrol altında tutularak enerji tüketiminin izlenmesi yoluyla performans hakkında bilgi edinilir. Bu sayede israftan kaynaklanan olumsuz çevre etkisi azaltılır. Emisyon izleme ve raporlama için sistem hazırlanır ve uygulanır. Tüm bunların yanı sıra enerji bilinci ile ilgili olarak firmanın toplum ve sektör içinde saygınlığı arttırılmış olur.

Kaynaklar