İsmail ATİLLA
Teknik Satış Destek Müdürü
Aktif Elektroteknik San. ve Tic. A.Ş.

I. GİRİŞ

Elektrik enerjisi üretilip gerilim seviyesinin iletim seviyesine yükseltilerek üretim noktasından çok uzak diyarlara iletilip, sonrasında gerilimin iletim seviyesinden dağıtım seviyesine düşürülerek insanların çeşitli amaçlar için kullanımına sunulmaktadır. Gerilim değerinin yükseltilip düşürüldüğü bu tesislere trafo merkezleri diyoruz. Gerilim seviyesi 1 ile 52 kV arasında değişen şebekelere Orta Gerilim (OG) şebeke, 52 kV dan büyük olan şebekelere ise Yüksek Gerilim (YG) , 1kV dan az olan şebekelere ise Alçak gerilim Şebekesi deniyordu. Günümüzde 1kV üzeri şebekelerin tamamına Yüksek Gerilim şebekesi deniyor. ancak eski alışkanlıklardan vaz geçilmeyerek hala YG-OG-AG şebekeleri olarak anılmaktadır. Elektrik enerjisinin üretim şekline bağlı olarak üretildiği yerler genellikle kırsal alanlarda ve bakir yerlerde olduğundan ve bu alanlarda iletim seviyesine çıkartılıp iletildikten sonra dağıtım seviyesine düşürülmesi için genellikle sabit trafo merkezleri tesis edilmektedir. Geçici veya acil ihtiyaç duyulan trafo merkezleri ise mobil olarak tesis edilip gerektiğinde başka bölgelerde ki enerji dağıtım veya tüketim faaliyetlerine hizmet vermek için kullanılmaktadır.

Mobil trafo merkezleri genellikle yerleşim bölgelerine uzak yerlerde kullanıldığından, uygulamada gerekecek tüm ekipman, alet ve hırdavatları içeriğinde bulundurması ve uygulama sırasında hiç bir alet, araç ve gerece gerek duyulmamasına tasarım sırasında dikkat edilmelidir. Uygulamanın en kısa sürede tamamlanıp devreye alınma imkanı sunması sağladığı avantajların başında gelir. Mobil trafo mekezinin tipini kullanıldığı gerilim seviyeleri ve gücü belirler. Örneğin 132/33kV, 25 MVA veya 33/11kV, 31,5MVA veya 33/0,4 kV, 2500 kVA mobil trafo merkezi gibi. Mobil trafo merkezleri primer ve seconder devrelerinin özelliklerine göre bir veya daha fazla treyler üzerinde tasarlanıp, üretilerek son kullanıcıların kullanımına sunulmaktadır.

Taşınabilir (Mobil) trafo merkezleri 245 kV gerilim seviyesine kadar iletim seviyesinde ki sitemlerde 62,5 MVA güç değerine kadar üretilebilmektedir. Taşıma kuralları yüksek olan porselen parçaların (Bushing, kesici,ayırıcı kutupları, parafudr, gerilim ve akım trafoları gibi cihazları demonte olarak nakledildiği durumlarda 245 kV gerilim seviyesinin de üzerine çıkılabilmektedir.

PRİMER DEVRE ELEMANLARI

Trafonun primer gerilim seviyesine bağlantı koşullarını sağlayacak Yüksek Gerilim veya Orta gerilim anahtarlama ve koruma elemanlarının oluşturduğu sistemlerdir. Mobil trafo merkezleri genellikle iki treyler olarak talep edilmektedir ve bu treylerlerden birinde primer devre elemanları ile güç trafosu bulunmaktadır. Yalnız OG den AG gerilim seviyesine olan mobil trafo merkezlerinde tek treyler üzerinde tasarım istenmektedir, nadiren OG den OG ye olan trafo merkezleri de tek treyler üzerinde talep edilmektedir.

Primer treyler YG seviyesinde GIS (Gaz izoleli sistem) veya AIS (Hava izoleli sistem ) olarak talep edilebilir. GIS olarak talep edilmiş mobil trafolarada YG kesici, YG ayırıcı ve topraklama ayırıcısı, Gerilim trafoları ve akım trafolarını SF6 gazı dolu olan tank içinde bulunduğu “Hybrid System” ile tasarım çalışmaları yapılır. Bu sistemin içinden akım trafoları çıkartılarak, trafonun bushingleri akım trafosu olarak tasarlanarak da alternatif fiyat ve boyut avantajı sağlayan çözümler üretilmektedir. YG parafudrları ise trafo ile Hybrid GIS sistemin in arasında bağlanmalıdır. Şartnamede belirtilen özellikleri sağlayan güç trafosu da primer treyler üzerinde tasarlanmaktadır. AIS olarak talep edilmiş mobil trafo projelerinde treyler üzerinde şartnameleri uygun olarak hava izoleli YG ayırıcı ve topraklama ayırıcısı, yağ izoleli porselen gerilim rafosu, SF6 gazlı kesici, YG Parafudr, ve akım trafosu veya bushing tipi akım trafosu ile tasarım yapılır ve treylerin en arkasında güç trafosu uygulanır.

Bazı OG/OG mobil trafolarda da iki treyler kullanılmaktadır. Bu şekilde projelendirilen Mobil Trafo Merkezlerinin Primer Treylerlerinde OG giriş, ölçü, trafo koruma ve iç ihtiyaç trafosu besleme hücrelerinin bulunduğu iki odalı saç köşk ve bu köşkün diğer odasında ise trafo kontrol panosu bulunur.

SEKONDER DEVRE ELEMANLARI

YG/OG mobil trafo projelerinde Sekonder treyler üzerinde bağımsız girişleri olan iki odalı saç köşk tasarlanır. Saç köşkün bir odasında OG hücreleri , diğer odasında ise kontrol, ölçüm ve koruma panosu, Redresör, AG AC ve DC dağıtım panosu ile işletme personeli için masa ve sandalye bulunmaktadır. Sekonder treyler üzerinde saç köşkün dışında ise iç ihtiyaç ve topraklama trafosu , harici tip akü dolabı içinde montajlı aküler ve yeterli kablo alma kapasitesine sahip kablo makarası bulunur.

OG/OG mobil trafo uygulamalarının sekonder treylerinde ise yine içinde bir odasında sekonder devre OG hücreleri ile kontrol ve ölçü panosu, AG AC-DC dağıtım panosu , redresör ün bulunduğu birbirinden bağımsız kapıları olan iki odalı IP 54 koruma sınıfında saç köşk bulunmaktadır. Köşkün dışında ise Primer ve sekonder bağlantılara ait kabloların sarılı olarak bulunduğu kablo makarası, içinde akülerin bulunduğu harici tip akü dolabı ve iç ihtiyaç trafosu bulunmaktadır.

Bazı OG/OG mobil trafo merkezleri tek treyler üzerinde talep edilmektedir. Bu durumda ise tek treyler üzerinde güç trafosu ile , primer ve sekoder devreye ait tüm OG hücreleri nin bir odada ve kontrol ve ölçü panosu, diğer odada ise AG AC-DC dağıtım panosu , redresör ün bulunduğu iki bağımsız giriş kapısı olan IP 54 koruıma sınıfında saç köşk bulunur. Köşkün diğer tarafında ise Primer ve sekonder bağlantılara ait kabloların sarılı olarak bulunduğu kablo makarası, içinde akülerin bulunduğu harici tip akü dolabı ve iç ihtiyaç trafosu bulunmaktadır.

II. MOBİL TRAFO MERKEZLERİ TASARIMI

GİRİŞİ YG ÇIKIŞI OG SEVİYESİNDE OLAN MOBİL TRAFO MERKEZLERİNİN PRİMER TREYLER EKİPMANLARI

Şartnamelere uygun olarak 245 kV yalıtım seviyesine kadar hava izoleli veya gaz izoleli sistem olarak tasarlanırlar.

A. Hava izoleli YG bara tasarımı

Mobil trafo uygulamalarında Primer devrenin ilk elemenı YG Gerilim trafoları yağ izoleli ve proselen korumalı olarak kapasif ya da endüktif tiplerde üretilmektedir. Biz mobil trafo merkezi uygulamalarında kapasitif tip gerilim trafoları kullanmaktayız. Enerjiiletim hattına bağlantıyı sağlayan iletkenlerin dinamik ve statik yüklerini taşımak amacıla önce mesnet izolatöre bağlantı yapılır daha sonra ilk devre elemanı olarak girilim trafosu kullanılır. Bunun amac ıayırıcı ve kesici açık olduğu durumda iletim hattında gerilim olup olmadığından emin olmaktır ve ayrıca ayrıcıların iletim hattı tarafında kalan topraklama bıçaklarının operasyonlarının da kilitlenmesinde kullanılırlar. Gerilim trafoları ölçü ve koruma sınıfında ki en az iki sekonderden oluşmalıdır. Ölçü sekondarinden gelen bilgiler faturalamaya esas sayaçları ve gerilim ölçüm aletlerine gerilim bilgisi verir, koruma sekonderi ise kilitleme devreleri ile koruma rölelerine gerilim bilgisini sağlarlar.

Primer devre üzerinde YG ayırıcıdan sonra kullanılan devre elemanı ise SF6 Gazlı kesicilerdir. Yük altında koruma ve işletme amaçlı akım kesme ve kapama işlemi yaparlar ve şartnamelerde belirtilen elektriksel değerleri sağlayacak şekilde hesaplanmış olan kısa devre akımı ve nominal işletme akımını kesecek kapasitede seçilmelidir. YG kescinin motor, açma, kapma bobinerinin beslemesi 110 VDC olarak uygulanır. YG Kesiciler uygulanacağı Mobil Trafo Merkezine demonte vaziyette gelir ve montajı sahada yapılır. YG kesicilerin SF6 dolumu tüm bu montaj işleri tamamlandıktan sonra yapılır, bu nedenle tüm araç gereç ve gerekli gaz beraberinde mobil trafo merkezinde bulunmalıdır.

Primer devrede kesiciden sonra akım trafoları bulunur, bazı uygulamalarda ise akım trafoları bushing tipi yarılarak trafonun bushinglerinde uygulanırlar. Akım trafoları da yağ izoleli ve proselen korumalı olarak imal edilir. Sekonder sayısı kullanıacak olan ölçü ve koruma cihazlarının sayısına bağlıdır. Genellikle trafo diferansiyel koruma rölesi ve yedek koruma röleri için birer sekonder, faturalamaya esas sayaç için bir sekonder, ölçü aletleri için de bir sekonder ile uygulanırlar. Hassaiyet sınıfları da şartnamelere uygun olarak bu amaçlara hizmet edecek şekilde tespit edilir.

Trafonun önünde ise şartnamelerdeki elektriksel özellikleri sağlayan porselen veya silikon kaplı parafudrlar kullanılmaktadır. Parafudrlar dalgalanma sayıcı ile birlikte uygulanırlar. Metal Oksit tipinde üretilen parafudrlar genellikle 10 kA seviyesinde akıma dayanacak şekilde artık gerilimleri deşarj etmek için Cl:2 veya 3 sınıfında trafo ile akım trafosu veya kesici arasında uygulanmaktadırlar. Ayrıca trafonun yıldız noktasının topraklandığı devre üzerinde de yine aynı kriterlere uygun seçilmiş parafudr kullanılır.

Primer treylerin son devre elemanı güç trafosudur. Güç trafoları yük altında en az +/-8 adet %1,25 güçte kademe değiştiricili, yağlı soğutma sistemine haiz olarak talep edilir. Nötr noktası ve YG bushinleri bushing tipi akım trafosu olarak uıygulanarak tasarımda yer tasarrufu sağlanmış olur. ONAN soğutma : Doğal hava sirkülasyonu ile yağ soğutmalı sistemi, ONAF soğutma ise fanlar ile yağın soğutularak trafo sıcaklığının kontrol altında tutulduğu soğutma şeklidir. Fan soğurmalı sistem trafonun gücü ONAN soğutmaya göre %20 ile %25 aralığında güç artışı sağlamaktadır. OFAF soğutma ise ONAF soğutma sisteminde ki ısınan nüveye fan ile soğutulmuş yağın doğal akış yoluyla sağlanan yağ sirkülasyonunun, bir sirkülasyon pompasıyla yapıldığı şeklidir. ODAF soğutma sistemi trafodan ayrı olarak tasarlanmış harici bir radyatörde fanlar ile soğutulan kapalı devrede bulunan yağın direkt olarak sıcaklığı artan nüveye bir sirkülasyon pompası ile iletilerek yapılan soğutma şeklidir. Trafolarda aranan en önemli özelliklerin başında boşta ve yükteki toplam güç kaybı değerleridir. Mobil trafo merkezleri için üretilen trafolar özel tasarım ile eni 3.500 mm yi , yerden en yüksek seviyesi 3.500 mm yi aşmayacak şekilde üretilir, boy da herhangi bir sınırlama yapılmaz. Yük altında kademe değiştirici otomatik kontrol panosu da 2. Treyler de bulunan köşk içinde uygulanmaktadır. Şartnamelerde vektör bağlantı grubu genellikle YNd11 olarak talep edilir.

Primer devreyi oluşturan ekipmanların bulunduğu lowbad treyler in aks sayısı, uzunluğu, ve döşeme yüksekliği tarasıma bağlı olarak hesaplanır ve üreticisinden aşağıda ki kriterlere göre imal edilmesi talep edilir. Teryler dizaynında üzerine monte edilecek olan en yüksek ekipmanın yüksekliği ve yolda müsade edilen azami yükseklik değerini belirlememiz gerekmektedir. Bunun dışında treyler üzerine monte edilecek tüm ekipmanın ağırlıkları tek tek tespit edilmelidir. Her bir eleman arasında bırakılması gereken izolasyon amaçlı boşluğu ve treylerin müsade edilen maksimum atlama mesafesi değerini de şartnamelere göre uygulanması gerekir. Tüm bu veriler edinildikten sonra ekipmanların toplam ağırlığına bağlı olarak aks sayısı tespit edilir, bu tespit te treylerin toplam ağırlığı da hesaplar içinde tutulmalıdır. Treylerin boyu da tüm cihazlar gerekli izolasyon boşlukları bırakılarak treyler üzerinde birebir ölçüleri ile minimanist düşünerek çizildikten sonra belirlenmiş olur.

B. Gaz (GIS) izoleli YG bara tasarımı

Mobil trafo merkezi şartnamesinde YG devre elamanlarının bulunduğu bir gaz izoleli (GIS) sistem tarif ediliyorsa ; Hybrid GIS sistem denilen kompact yapıda olan gerilim trafosu, ayırıcı ve topraklama ayırıcısı, kesici, akım trafosu ve isteğe bağlı olarak parafudrların SF6 gazı dolu bir tank içinde bulunduğu YG sistemleri daha az yer kapladıkları için kullanılmaktadır. GIS sistemelerin kullanıldığı primer treyler üzerinde GIS sistem ardında güç trafosu bulunur , ön tarafında ise enerji iletim hattından gelen iletkenin yükünü taşımak amacıyla mesnet izolatör kullanılmalıdır. İşletme sınırları düşünülerek iredelemek gerekirse primer treyler de YG ekipmanları ile güç trafosu dışında her hangi bir eleman bulunamaz.

GİRİŞİ YG, ÇIKIŞI OG SEVİYESİNDE OLAN MOBİL TRAFO MERKEZLERİNİN SEKONDER TREYLER EKİPMANLARI

YG/OG taşınabilir (Mobil) trafo merkezlerini oluşturan seconder treyeler üzerinde bir odasında OG hücreleri ve diğer odasında kontrol & koruma panosu, ölçü panosu, AC ve DC güç dağıtım panosu ile akü şarj redresörü bulunan saç köşk bulunur. Bu köşkün dışında ise iç ihtiyaç trafosu, içinde akülerin bulunduğu harici tip bir pano ve üzerinde trafo ile OG barası giriş hücresi arasına çekilecek kablo ile OG çıkış hücrelerinden dağıtım sistemlerine bağlanacak şartnamede belirtilen uzunlukta ki kbaloların sarılı olarak bulunduğu motorlu ve devir kotrolü sağlayan redüktörlü kablo makarası bulunur. YG iletim hattına bağlanacak havai hat iletkenleri de bu treyler de bulunur.

Sekonder treylerin üzerinde bulunan köşkün ölçüleri içine montajı yapılacak olan tüm ekipmanların minimalist düşünerek yapılan yerleşim çalışmasına göre tespit edilir. İki odadan oluşur, ilk odada OG hücreleri ve bu hücrelerden nominal akım geçerken açığa çıkacak ısı enerjisini soğutma kapasitesine sahip klima bulunur.

Sekonder devre OG Hücreleri Hava veya Gaz izoleli hücre sınıflarında, elektriksel özellikleri şartnameler de belirlenmiş olarak talep edilir. Genellikle hava izoleli Metal Clad sınıfı hücreler kullanılır. Saç köşkün ebatları yükseklik ve derinlik anlamında kısıtlı olduğundan bu hücreler olası iç ark sonucunda oluşabilecek yüksek sıcaklık ve basınçta ki hava atış bacası ile tasarlanmalıdır ve bu baca sistemi bir veya iki noktadan köşk dışına atış kanalı ile uygulanır boylece personel güvenliği optimum seviyede sağlanmış olur. Dikkat edilmesi gereken husus hücrelerin burada uygulandığı şekli ile tip testlerden geçmiş olmasıdır. Bununla beraber hücrelerin mobil trafo merkezi ekipmanı olacağından en ağır koşullara göre yapılmış (GR-63-Core Zone 4) sismik tip testlerinden başarı ile geçmiş olması gerekir.

Köşkün 2. Odası kontrol odasıdır ve adını içinde bulunan ve tüm YG ve OG anahtarlama elemanlarının kontrol ve izlemesinin yapıldığı kontrol panosundan alır. Kontrol panosu güç trafosunun diff. ve back-up korumalarını yapan koruma rölelerini, YG kesici, ayırıcı ve topraklama ayırıcılarının açma kapamalarını yapmak için gerekli olan anahtarları, bu ekipmanlara ait pozisyon götergelerini ve alarm ihbar göstergelerini ihtiva eder. İşletme personeli YG devresinde ki tüm manevraları kontrol panosu üzerinden yapar, alternatif olarak sahada ki operasyon yeri seçim anahtarını yakın konumuna getirerek manuel operasyon da yapabilir. Personel zorunda kalmadıkça manuel operasyon yapmaz.

Ölçü panosunun içinde OG giriş ve çıkış hücrelerinden geçen elektrik enerjisinin ölçümü her fider için asil ve yedek sayaçlar ile yapılmaktadır. Şartnamelere uygun olarak üretilen bu panolar mühürlenebilir özelliktedir.

AC iç ihtiyaç panosu iç ihtiyaç trafosundan gelen enerjiyi uygun kapasitede bir şalter üzerinden alır ve sahada AC enerji tüketilen tüm cihaz ve prizlere dağıtır. Bunun dışında DC ihtiyacı sağlayan akülerin şarj redresörünün de beslemesi, OG hücrelerin ve YG ekipmanları ile Güç trafosu yük altında kademe değiştiricinin ısıtıcı ve diğer tüketim noktalarının ve köşklerin odalarının klimalarının beslemesi bu panodan yapılır.

DC dağıtım panosu ise DC beslemeyi uygun kapasiteli iki kutuplu bir şalter üzerinden Akü ve redresör grubundan alıp Tüm hücre ve DC ile kontrolü yapılan YG ekipmanlarına dağıtımını yapar. Köşk odalarında ki acil aydınlatma sistemleri de bu panodan beslenir.

Akü şarj redresörü ise enerji var olduğu sürece sistemde tüketilen DC enerjiyi genellikle 110 VDC olarak sağlar, AC enerji kesitilerinde DC gerilimi sağlayacak olan akülerin şarj edilmesi de redresör tarafından sağlanır. Akülerin seçiminde beslenecek sistemin toplam gücü hesaplanarak bu güç değerini en az 5 saat, bazı projelerde de 8 saat besleyebilecek kapasitede olmasına dikkat edilmelidir. Aküler ise harici tip atmosferik hava koşullarına dayanıklı elektrostatik toz boyalı saçdan imal edilmiş pano içinde ve akülerden açığa çıkan hidrojen gazının köşkün içinde ki ekipmn-anları etkilememesi için saç köşkün dışında uygulanırlar.

Topraklama ve iç ihtiyaç trafosu ZNyn bağlantı grubunda seçilerek hem tesiste tüketilecek AC elektrik enerjisini sağlarken hem de YG sisteminin faz-toprak kısa devre arızalarının algılanıp anahtarlanmasında akım sınırlayıcı olarak kullanılmaktadır. Bazı uygulamalarada topraklama trafolarının rezonansa girmemesi için hesaplanan değerlerde bir direnç ile uygulanırlar. OG den OG ye olan uygulamalarda ise topraklama trafosu olarak kullanılmazlar ve Dyn 11 bağlantı grubunda seçilerek sadece tesisin 400V AC elektrik enerjisi ihtiyacını karşılarlar. Bu durumda trafonun ve sistemin faz toprak arıza akımlarının sınırlanması için nötr topraklama dirençleri kullanılır.

Nötr topraklama dirençleri olası faz toprak arızalarında güç trafosunun nötr noktasından akabilecek akım değerinin sınırlanması için kullanılmaktadır. Direncin değeri sınırlanacak akım limiti değerine göre hesaplanır. Harici tip atmosferik hava koşullarına dayanıklı galvaniz kaplı saçdan imal edilmiş pano içinde direncin dışında akım, gerilim trafosu ve parafudr bulunur. Bu sensörlerde alınan akım ve gerilim değerlerine göre hızlı koruma yapılarak trafonun YG tarafında ki kesici açılarak sistem korunur.

Mobil trafo merkezinin enerjiletim veya dağıtım hattına bağlanıp elektrik enerjisini bir gerilim seviyesinden alıp başka bir gerilim seviyesinde ki enerji dağıtım hatlarına aktarmak için gerekli kabloların tamamı bir kablomakarası üzerinde başlıkları takılmış hazır olarak bulunur. Treyler bu hatlara göre konuşlandırıldığında makaradaki primer hat bağlantı kabloları veya iletkenleri çıkartılarak ilgili hatta güvenlik önlemleri alınarak bağlanır. Daha sonra trafo ile sekonder bara giriş hücresi arasında ki kablo bağlanır ve ardından da sekonder baradan beslenecek olan hatlara bağlantılar yapılır. Tüm bu bağlantılar hiçbir malzeme, araç ve gerece ihtiyaç duyulmadan Mobil Trafo Merkezinin ihtiva ettiği araç gereçleri ile tamamlanır.

Kumanda ve kontrol kabloları iki treyler arasında çekilir. Her iki treyler üzerinde plug-in fiş priz bağlantı kutusu bulunur ve tüm bağlantılar kabloların iki ucunda bulunan fişlerin bu bağlantı kutularındsa ki prizlere takılmasıyla tamamlanmış olur. Her amaç için kullanılan bağlantı için kulanılan fiş prizler markalanmış olduğundan hatalı bağlantı yapma olasılığı yoktur.

GİRİŞİ VE ÇIKIŞI FARKLI GERİLİM DEĞERİNDE OG SEVİYESİNDE OLAN MOBİL TRAFO MERKEZLERİNİN EKİPMANLARI

OG / OG ye olan taşınabilir (Mobil) trafo merkezleri tek treyler üzerinde veya iki teryler üzerinde dizayn gerektiren şartnamelerle talep edilebilir. İki treyler uygulamalarında primer teryeler üzerinde güç trafosu ve bir odasında gerilim seviyesi 40,5 kV a kadar olan şartnameye uygun hava veya gaz yalıtımlı OG hücreleri, diğer odasında ise güç trafosu kontrol ve koruma panosunun olduğu saç köşk bulunur. Bu köşkün dışında ise iç ihtiyaç trafosu ile şartnameye bağlı olarak nötr topraklama direnci bulunur. Sekonder treyler üzerinde ise yine bir odasında sekonder gerilim seviyesinde istenen gaz veya hava yalıtımlı giriş ve çıkış hücrelerinin, diğer odasında ise AC ve DC dağıtım panosu, akü şarj redresörünün bulunduğu saç köşk ve saç köşkün dışında da içinde akülerin bulunduğu harici tip pano ile primer devrenin, ve sekonder devrenin hatlara bağlanacağı ve trafonun da primer ve sekonder devre hücrelerine bağlanacağı OG kablolarının sarılı olarak hazır durumda bulunduğu motorlu ve devir kontrolü sağlayan redüktörlü kablo makarası bulunmaktadır.

Tek treyler üzerinde tasarlanan taşınabilir (Mobil) trafo merkezleri uygulamalarında normal uygulamalara oranla daha uzun bir treyler üzerinde güç trafosu en uç noktaya uygulanır. Güç trafosunun ardına ise bir odasında her iki gerilim seviyesi için OG giriş ve çıkış hücrelerinin bulunduğu, diğer odasında ise güç trafosu kontrol panosu ile ölçü panosu, AC ve DC dağıtım panosunun ve akü şarj redresörünün bulunduğu saç köşk bulunur. Saç köşkün dışında ise nötr topraklama direnci, iç ihtiyaç trafosu, harici tip akü panosu ve tüm OG giriş ve çıkış kablolarının bulunduğu redüktör ile sabit yavaş hızla dönebilen motorlu kablo makarası uygulanır. Tek veya çift treyler üzerinde ki OG / OG gerilim seviyesinde ki mobil trafo merkezi uygulamalarında ki ekipmanların seçim kriterleri YG/OG gerilim seviyelerinde ki mobil trafo merkezilerinin sekonder treyleri ile aynı özelliklerde tasarlanır.

GİRİŞİ OG, ÇIKIŞI ALÇAK GERİLİM SEVİYESİNDE OLAN TAŞINABİLİR (MOBİL) TRAFO MERKEZLERİ

OG den AG ye olan mobil trafomerkezleri daha kompact yapıda olup, toplam ağırlıkları diğer mobil trafolara oranla hafif olduklarından römork üzerinde uygunırlar. AG seviyesine bağlı olarak maksimum 3200 ile 4000 kVA ya kadar yapılabilen bu uygulamalarda her ekipman saç köşk içinde tasarlanır. Saç köşk 3 odadan oluşur, birinci odasında hava veya gaz yalıtımlı OG hücreleri, 2. Odasında dağıtım trafosu, 3. Odasında ise AG panosu ile tüm bağlantı kablolarının sarılmış halde hazır bulunduğu kablo makarası, alet kutusu ve diğer gereçler bulunur.

IV. MOBİL TRAFO MERKEZİ TASARIMINDA ETKİN FAKTÖRLER

Mobil trafo merkezinin tasarımında en önemli unsur çalışacağı bölgenin özellikleridir. Uygulama yapılacak en yüksek rakım, bağıl nem oranı, mevsimsel ortalama, en az ve en çok sıcaklık değerleri, havanın iletkenliğini bozan etkiler bilinmelidir. Mobil trafo merkezini tasarlarken ekipmanlar arasında ki enerji kaçak mesafesini (creepage distance) tespit ederken bu bilgilerden faydalanılır. İki treyler arasında ki ve primer treyler ile enerji alınacak iletim veya dağıtım hattı mesafesi de bilinmelidir.

Uygulamanın yapılacağı alanda adım ve dokunma gerilimi değerlerini sağlayacak topraklama ağı hesapları yapılarak bu hesaplara uygun olarak topraklama ağı şebekesini oluşturacak malzemeleri temin ve montajını yapmak işletmeden sorumlu idarenin yükülülüğüdür. Bunun nedeni Mobil Trafo Merkezi uygulaması yapılacak farklı yerlerde ki toprak özgül direncinin farklılık göstermesi ve bu topraklama ağı şebekesinin de bölgesel olarak farklı tesis edilmesinin gerekliliğidir.

Mobil trafo merkezinin işletimi için gerekli olan tüm alet, araç ve gereçler tespit edilip, üzerinde uygun şekilde bulundurulmalıdır.

Mobil trafo Merkezinin saç köşklerine erişim sağlamak amacıyla portatif merdiven ve yürüme platformu da düşünülmelidir.

Mobil Trafo Merkezini oluşturan ekipmanların fabrika testlerinin yapılması en önemli konuların başında gelir. Kotrol panosunun tüm fonksiyonları test edilir ve mannevraların tamamı kontrol gerilimi uygulanarak test edilmiş olmalıdır.

Koruma fonksiyonlarının tamamı akım ve gerilim enjeksiyonu yapılarak setlenen değerler aşıldığında koruma yaptığı test edilmiş olmalıdır. Aynı işlemler ölçüm sistemi için de yapılarak ölçümlerin doğru olarak yapıldığından emin olunmalıdır, kalibrasyon gerektşren cihazların kalibre edilmesi sağlanmalıdır. Mobil Trafo Merkezi uygulama alanına gittiğinde güç devresi ve kumanda bağlantıları tamamlandığında çalışmaya hazır durumda olmalıdır. OG hücreleri ve güç trafolarına aşağıda ki testler uygulanarak mobil trafo merkezi artı çalışacağı yerde devreye alınmaya hazır hale getirilmiş demektir.

OG HÜCRELERİN RUTİN TESTLERİ: (IEC62271-200)

• Ana devrede şebeke frekanslı gerilim deneyleri (70 kV, 1 dakika)
• Yardımcı devrelerde şebeke frekanslı gerilim deneyleri
• Primer ve sekonder akım enjeksiyonu ile koruma rölelerinin fonksiyon testleri ve açma karakteristiklerinin denetlenmesi
• DC izolasyon testleri-ana baralar arası, ana bara-toprak arası (5 kV DC, 1 dakika)
• Akım trafolarının çevirme oranlarının, doyma karakteristiklerinin tesbit edilmesi
• Sekonder yük testlerinin yapılması
• Mekanik çalışma deneyleri
• Ana devrenin direncinin ölçülmesi
• Yardımcı elektrik cihazların deneyleri ağlantıların uygunluğunun deneyleri
• Elle ve gözle muayene
• Boya kalınlığının ölçülmesi

GÜÇ TRAFOLARININ FABRİKA TESTLERİ

• Sıcaklık artış testi
• Kısa devre testi (tip test)
• Sıfır bileşen empedansının ölçülmesi
• Monte Edilmiş TrafonunTankında Vakum Testi
• Monte Edilmiş Trafonun Basınç Testi
• Duyulabilir Gürültü Seviyesinin Ölçülmesi (IEC 60076-10’da belirtilen prosedür uyarınca)
• Geçici Rejim Gerilimi Geçiş Karakteristiklerinin Belirlenmesi (IEC 60076-3)
• Taşımanın Uygun Bir Şekilde Yapılabilmesi İçin Tankın Değerlendirilmesi (IEC 60076-1)
• Taşıma İçin Hazırlanan Transformatörün Ağırlığının Belirlenmesi (IEC 60076-1)
• Fan Motorlarının Enerji Sarfiyatının Ölçülmesi (IEC 60076-1)
• Sargı Direncinin Ölçülmesi
• Gerilim Çevirme Oranın Ölçülmesi Ve Faz Kaymasının Kontrolü
• Kapasite ve Kayıp Faktörünün Ölçülmesi
• D.C.İzolasyon Direncinin Ölçülmesi
• Kısa Devre Empedansının ve Yükte Kayıplarının Ölçülmesi. ( IEC-60076-1, madde 11.4 e göre)
• Boştaki Kayıp ve Akımın Ölçülmesi ( IEC-60076-1, madde 11.5 e göre)
• Dielektrik Dayanım Testleri (IEC 60076-3’e göre)
• Anahtarlama darbesi testi (IEC 60076.3, Madde 15’e göre)
• Yıldırım darbe testi (IEC60076-3’e göre)
• Yükte Kademe Değiştiricinin Testleri (IEC 60076-1, madde 11.7 e göre)
• Basınçlı Kaçak Testi (Sızdırmazlık Testi) (IEC 60076-1 maddde 11.8 e göre)
• Boya Tatbiki ve Kalite Kontrolü
• Kaynak Bağlantılarında Rutin Testler
• Mıknatıslama Akımının Ölçülmesi
• FRA (Frequency Response Analysis) Testi
• Yağ Testleri
  • Power Factor (Doble, 25 °C+100°C)
  • Dielektrik dayanım
  • Asidite
  • İç Yüzey Gerilme
  • Yoğunluk
  • Viskozite
  • Renk Sayısı
  • Su miktarı
• Yağda Çözünmüş Gazların Kontrolleri (60567’de belirtilen prosedüre göre)
• Fiting(Bağlantı Elemanlarının) ve Trafoya Ait Tüm Korumaların Kontrolü