Topraklama Sistemleri Tipleri
Harun Öndül
Satış Müdürü
Aktif Mühendislik
Günümüzde, tüm endüstri tesislerindeki tesisatlar, sürekli artan karmaşıklık ve otomasyon ile karakterize edilmektedir. Yüksek oranda gelişmiş üretim hatlarından robot teknolojisine kadar, sorunsuz bir şekilde çalışmak için güvenilir bir enerji kaynağına ihtiyaç duyan ekipman miktarı sürekli olarak artmaktadır. Bu nedenle, bir tesisatın güvenilirlik ve kullanılabilirlik temelleri, doğru besleme kaynağının kullanılmasıyla atılmaktadır. Personel ve yangın güvenliğinin yanı sıra arıza güvenliği de uygun bir güç kaynağının seçilmesinde kilit bir etkendir. Bir tesisatın planlama aşamasında, üç sistem tipi mevcuttur: TN Sistemi, TT Sistemi ve IT sistemi.
I. GİRİŞ
Koruyucu önlem her zaman toprak bağlantısı, iletken tipleri ve topraklama sistemlerinin tipleri ile alakalı koruyucu ekipman tiplerinin koordinasyonunu gerektirmektedir. Bu madde, IEC 60364-1 uyarınca sistemleri ve toprak bağlantılarını tanımlamaktadır.
Standart, dağıtım sisteminin aşağıdaki özelliklerini değerlendirir;
- Canlı iletken sistemlerinin tipleri;
- Sistem topraklama tipleri
Buradan elde edilen, dağıtım sistemi tipi için aşağıdaki özellik değerleridir.
- Sistemin aktif iletkenlerinin tip ve sayısı
Sistemler AC ve DC sistemlerde ayrılmıştır.
Canlı iletkenlerin aşağıdaki sistemleri standartta dikkate alınmıştır.
| AC Sistemi | DC Sistemi |
|---|---|
| Tek fazlı 2 telli | 2 telli |
| Tek fazlı 3 telli | 3 telli |
| İki fazlı 2 telli | |
| İki fazlı 5 telli | |
| Üç fazlı 3 telli | |
| Üç fazlı 3 telli |
Sistemlerin Topraklama Tipleri
Kullanılan muhtelif kodlar, dağıtım sisteminin toprakla olan ve elektrik tesisatının açıkta kalan iletken parçalarının toprakla ilişkisinden türetilmiştir. Kullanılan kodlar aşağıdaki anlamlara sahiptir;
| İlk Harf | Dağıtım sisteminin toprakla ilişkisi |
| T | Bir noktanın doğrudan toprakla bağlantısı |
| I | Topraktan izole edilen tüm canlı parçalar veya bir empedans üzerinden toprağa bağlanmış bir nokta |
| İkinci Harf | Tesisatın açıkta kalan iletken parçalarının toprakla ilişkisi |
| T | Güç sisteminin bir noktasının topraklamasından bağımsız olarak açıkta kalan iletken parçaların toprakla doğrudan elektrik bağlantısı |
| N | Açıkta kalan iletken parçaların güç sisteminin topraklanmış noktasına doğrudan elektrik bağlantısı (AC sistemlerde, güç sisteminin topraklanmış noktası normalde nötr noktadır veya bir nötr nokta yoksa bir faz iletkenidir). |
| Son harf | Nötr ve koruyucu iletkenlerin düzenlenmesi |
| S | Topraklanmış hat iletkeninden gelen nötrden ayrı bir iletken tarafından sunulan koruma işlevi (veya AC sistemlerde, topraklı faz). |
| C | Tek bir iletkende birleştirilen nötr ve koruma işlevleri (PEN iletkeni) |
| PE | Koruyucu iletken |
Ana dağıtım sistemleri şunlardır;
TN Sistemi, TT Sistemi, IT Sistemi
TN Sistemi
TN Dağıtım sistemlerinin doğrudan topraklanmış bir noktası, koruyucu iletkenler ile bu noktaya bağlanan tesisatın açıkta kalan iletken parçaları bulunmaktadır. Nötr ve koruyucu iletkenlerin düzenlenmesiyle alakalı farklı TN Sistemi tipleri vardır. Bunlar aşağıda belirtilmiştir:
- TN-S sistemi: sistem boyunca, ayrı bir koruyucu iletken kullanılır;
- TN-C-S sistemi: nötr ve koruyucu işlevler, sistemin bir parçasında tek bir iletkende birleştirilir;
- TN-C sistemi: nötr ve koruyucu işlevler sistem boyunca tek bir iletkende birleştirilir.
TT Sistemi
TT dağıtım sisteminin doğrudan topraklanmış bir noktası vardır, tesisatın açıkta kalan iletken parçaları, besleme sisteminin toprak elektrotlarına bağlanmaktadır.
IT Sistemi
IT dağıtım sisteminin tüm canlı parçaları topraktan izole edilmiştir veya bir noktası bir empedans üzerinden toprağa bağlıdır, elektrik tesisatının açıkta kalan iletken parçaları
- Bağımsız olarak veya
- Toplu olarak veya
- Sistemin toprağına topraklanmıştır
SONUÇ
Topraklama sistemleri genel olarak temel koruma (doğrudan temasa karşı) ve arıza/hata koruması (dolaylı temas karşı) canlıları çarpılmaya karşı korumak ve oluşabilecek yangın risklerini en aza indirmek için önemlidir. Çünkü koruma oluşturmak ve devreleri gerekli koruma cihazlarıyla donatmak için ihtiyacımız olan iki önemli değer bu sistemlere bağlıdır. Bu iki önemli değer hata akımı ve dokunma gerilimidir. Çünkü bu değerlerin büyüklüklerine göre oluşturacağımız koruma değişecektir. Bu değerler ise tamamen topraklama sisteminin ne olduğuna bağlıdır.
Referanslar;
- W. Hofheinz: Elektrik tesisatlarında hata akımı tespiti
- Aktif Mühendislik Tıbbi Güç Sistemleri Kataloğu
