Cihan Şenel  
Teknik Satış Mühendisi  
Aktif Mühendislik

Günümüzde birçok farklı işletmede tesisin projelendirilmesi esnasında yük karakteristiği ve reaktif güç ihtiyacı değişimi hızına bakılmaksızın standart uygulamalar ile yanlış sonuçlar doğuran projelerin çizildiği görülmektedir. Kompanzasyon sistemlerinde anahtarla elemanın seçimi doğru şekilde kompanzasyonun yapılabilmesi için son derece önem taşımaktadır. Bu makale karar veren veya projelendirme yapan kişilerin hangi anahtarlama tipinin ilgili tesis için doğru olduğuna karar vermesine yardımcı olma amaçlı kaleme alınmıştır.

I. GİRİŞ

Alçak gerilim kompanzasyon sistemleri 1 kV gerilimin altındaki faz – faz gerilimi olan sistemlere denir. Bu sistemler kontaktör veya tristör modülü ile anahtarlanabilir. Doğru ürünü seçmek; ilk yatırım maliyeti, işletme maliyeti, reaktif ceza maliyetlerini minimize etmektedir.

II. Kontaktör ile anahtarlama hangi durumlar/yük tipleri için tercih edilmelidir?

Kontaktör anahtarlama ilk yatırım maliyeti açısından en düşük olan çözümdür. Reaktif yük değişiminin stabil olduğu yük tipleri ve tesisler için en doğru çözümdür. Kontaktör mekanik bir eleman olup, reaktif güç kontrol rölesinden gelen tetik sinyali sonrası 1-1,5 saniye içinde kademeyi devreye almaktadır. Reaktif güç ihtiyacı süresi ne kadar uzun süreli ise kontaktör kullanmak o kadar doğrudur demek yanlış olmaz. Tesisteki reaktif yük ihtiyacı değişimi deşarj süresinden kısa olmamalıdır. Reaktif güç talebinin sonlanmasının ardından kademe devreden çıkacaktır, alçak gerilim kondansatörünün deşarj süresi yaklaşık 40 saniyede tamamlanmaktadır. Bu kademe bir daha devreye alınamayacağından takribi 1 dakikanın altında tekrar talep gelmesi durumunda doğru kompanzasyon yapılamayacaktır.

III. Tristör Modülü ile anahtarlama hangi durumlar/yük tipleri için tercih edilmelidir?

Tristör modüllü bir mikro denetleyiciyi bünyesinde barındıran referans alınan sinüs birleşeni izleyerek kondansatörün deşarj süresini beklemeden sıfır geçiş teknolojisi sayesinde kondansatörü 1-2 sinüs periyodunda anahtarlayabilen bir elemandır. Tristör modülleri anahtarlama hızı olarak kontaktörün talebi karşılayamadığı durumlarda, anahtarlama sayısının yüksek olduğu tesislerde kullanılır.

Yukarıdaki örnek yük değişim grafiğinde görüldüğü üzere kontaktörlü bir sistem deşarj süresini bekleyeceğinden bu reaktif yük talebini doğru şekilde karşılayamayacaktır. Bu tesiste tristör modülü kullanılması kompanzasyonu en iyi şekilde yapmak açısından en doğru anahtarlama yöntemidir. Tristör modülleri sayesinde reaktif güç kontrol rölesinin tristörlü tetikleme çıkışından gelen sinyal tristör modülüne iletilecek tristör modülü en uygun sıfır geçiş noktasını yakaladığı durumda tristör modülünü devreye alacaktır. Reaktif yük ihtiyacının sürekli değişim halinde olduğu tesislerde tristör modülü kullanmak gerekir.

IV. SONUÇ

Tesis edilecek tesis/sistem göz önüne alınarak anahtarlama ihtiyacının yoğun ve kısa süreli olmadığı tesisler için kontaktör, yoğun ve kısa süreli olan tesisler için ise tristör modüllü anahtarlama tipi seçilmelidir.

REFERANSLAR