İsmail Atilla  
Teknik Satış Destek Müdürü  
Aktif Elektroteknik

Petrol ve Gaz üretim tesislerinde OG-AG elektrik dağıtımının nasıl yapıldığına değinip, parlayıcı ve yanıcı gazların bulunduğu ortamlarda elektrik dağıtımı ve aydınlatma sistemlerinde kullanılan ekipmanları inceleyelim. Bu bildiride hava yalıtımlı MCC ve elektrik dağıtım panolarının yanıcı ve parlayıcı gazların bulunduğu ortamlarda tasarım esaslarının elektrik mühendislerine sunulması esas alınmıştır.

1. GİRİŞ

Petrol Gaz sektöründe elektrik dağıtımı OG ve AG seviyesinden yapılmaktadır. Kullanılmakta olan at başı pompalara alternatif olarak, elektrik ile sürülen pompalar vasıtasıyla ham petrol yeraltından çıkartılmaktadır. Elektrikli pompalar güçlerine bağlı olarak OG ve AG seviyesinden elektrik tüketebilmektedirler. Ayrıca ham petrolün çıkartıldıktan sonra içersinde bulunan su ve diğer materyallerden ayrıştırılması için içersine belirli dozlarda kimyasallar katılmaktadır, bu sistem için de MCC panolarından AG seviyesinden enerji tüketilmektedir. OG ve AG dağıtımı yapılan ortamlarda hava iletkenliği yalıtım açısından sorun olduğundan elektrik kaynaklı patlamaları engelleyecek “exproof system” dağıtım köşkleri tasarımı yapılmalıdır. Dağıtım köşkünü oluşturan tüm odaların ısıtma ve soğutması HVAC sistemi ile yapılıp yanıcı ve parlayıcı gazlar ihtiva eden dış ortam havasından yalıtımı sağlamalıdır. Elektrik dağıtım köşkünü oluşturan tüm odalar otomatik yangın algılama ve söndürme sistemi ile yangına karşı korunmaktadır. Oda aydınlatmaları ve harici aydınlatma armatürleri ve anahtarları yanıcı ve parlayıcı gaza karşı yalıtım sağlayan “exproof” özelliğinde seçilmektedir. Sahada bakım amaçlı enerji kullanımı sağlamak için kullanılacak prizler de aynı özelliklerde seçilmiştir. Tesisin enerji sürekliliği açısından hassas olan yüklerini 8 saat süre ile beslemek için UPS sisteme dahil edilmiştir.

Şekil 1. de Petrol ve Gaz sektöründe kullanılmakta olan ilgili standartlara göre üretilmiş elektrik dağıtım köşkü görülmektedir. OG hücreleri odası, OG- AG trafo odası, AG dağıtım ve MCC panoları ile UPS panosu odası, Akü odası olmak üzere 4 bölmeden oluşmaktadır. Bunlara ilaveten havalandırma sistemi ve otomatik yangın algılama ve söndürme sistemi bulunmaktadır.

2. GENEL

Petrol ve gaz sektöründe parlayıcı ve yanıcı materyallerin bulunduğu ortamda bulunan elektrik dağıtım merkezlerinde elektrik enerjisi OG seviyesinde alınıp, dağıtım OG ve AG seviyesinde yapılır. OG seviyesinde büyük güçlü elektrik motorlu pompalar beslenirken, AG seviyesinde AG den beslenen dozajlama ve sirkülasyon pompaları beslenmektedir. UPS den beslenen sürekli enerjili bulunması gereken sistemler için 8 saat besleme kapasiteli UPS kullanılmaktadır. İç ve dış aydınlatma ve priz sistemlerinde yanıcı ve parlayıcı ortamda çalışma özelliğine sahip özellikte exproof ekipmanlar kullanılmaktadır.

2.1 Petrol ve gaz sektöründe parlayıcı ve yanıcı gazların bulunduğu ortamlarda kullanılacak elektrik dağıtım köşklerinin yapımında uyulması gereken standartlar

2.2 Köşklerin imalatlarında tanınmış olan aşağıda belirtilen uluslararası standartlara uyulması istenmektedir.

2.3 Elektrik ekipmanlarının seçimi ve montajlarının yapılmasında aşağıdaki standartlar esas alınmaktadır;

2.4 Sistemde kullanılacak UPS için uyulması gereken standartlar aşağıdadır;

2.5 Sistemde kullanılacak trafo için uyulması gereken standartlar;

2.6 AG dağıtım ve MCC panolarının imalatı ve montajında uyulması gereken standartlar;

2.7 OG Hücreleri için uyulması gereken standartlar;

3. OG & AG DAĞITIM KÖŞKLERİNİ OLUŞTURAN BÖLÜMLER

3.1 OG Bölmesi;

Oil & Gas tesisleri için üretilen OG/AG dağıtım köşklerinde OG odası boyutlarını asgariye indirmek amacıyla ve yalıtım sağlayan havanın iletkenliğinin sorun çıkartacağı düşüncesiyle gaz izoleli OG hücreleri kullanılmaktadır. OG odasının altında OG kablosunun bükülme yarıçapını sağlayacak yükseklikte kablo bölmesi bulunmaktadır. OG odasında ki hücreler ile OG barasına, yakında bulunan enerji nakil hattından enerji alınıp, köşk içersinde bulunan OG/AG trafonun – sahada bulunan OG’den beslenen pompa ve diğer sistemlerin OG beslemeleri yapılmaktadır.

3.2 Trafo Bölmesi;

OG/AG trafosunun bulunduğu bölmedir. Sistemde şartnameye bağlı olarak hermetik veya kuru tip trafolar kullanılmaktadır. Teknik olarak kıyaslarsak, hermetik trafo bulunduğu ortamın ihtiva ettiği zararlı gazlara karşı daha iyi yalıtım sağladığından tercih edilmektedir. Trafonun soğutulması yine HVAC sistemle ortam ısısı sürekli kontrol edilerek otomatik olarak yapılmaktadır. Trafonun OG ve AG bağlantıları standartlara uygun olarak özel kablo başlıkları ile yapılmaktadır. Odanın altında bulunan kablo bölmesinden trafoya olan kablo geçişleri de özel olarak tasarlanmıştır.

3.3 AG Bölmesi;

AG odasında AG ana dağıtım ve MCC panosu ile HVAC kontrol paneli ve UPS kontrol ve dağıtım panosu bulunmaktadır. Bu bölmenin de soğutulması HVAC sistemle oda sıcaklığı sürekli kontrol edilerek otomatik yapılmaktadır. AG panosu tip testli çekmeceli olarak, form 3b olarak imal edilmektedir. Tüm panolara kablo girişleri alttan yapılmaktadır.

3.4 Batarya (Akü) Bölmesi

UPS sistemi ile DC kumada gerilimini sağlayan siteme ait akülerin bulunduğu odadır. Bu odada da kablo bağlantıları alttan yapılmaktadır. Akülerden çıkan kablolar yanda bulunan UPS panosu ve AG dağıtım panosuna geçmektedir. Akülerin bir kısmı acil aydınlatma sistemini beslemektedir.

4. SONUÇ

Oil & Gas tesislerinin kullanımına sunulan OG/AG dağıtım köşklerinde tasarım exproof olarak talep edilmektedir. Yalıtımı sağlayan havanın iletkenliği diğer ortamlara göre daha yüksek değerlere ulaşmış olduğundan seçilmiş olan OG hücrelerinde hava izoleli sistem kullanılmamaktadır. Trafolar dış ortamdan izole sisteme haiz olan hermetik tipte veya kuru tipte seçilmekte ve trafo odasının dış ortam havası ile irtibatı tamamen izole edilmiştir. AG Ana dağıtım ve MCC panosu çekmeceli, tip testli ve form 3b olarak talep edilmektedir. UPS sistemi ise istenilen güçte ki tesisi 1 saat besleyecek kapasitede seçilmektedir. HVAC sistemi sayesinde dış ortam havasından bağımsız soğutma ve ısıtma yapılmaktadır. CO2 li Otomatik yangın algılama ve söndürme sistemi sayesinde yangına karşı koruma sağlanmıştır.

Kompakt yapıda olan OG/AG köşkler Oil & Gas sektöründe elektriksel olarak kötü dış ortam koşullarında enerji dağıtımı sağlamak üzere üretilmektedir.

5. KAYNAKLAR