Yüksek elektrik enerjisi harcamak beraberinde tasarruf ve verimlilik sorumluluğunu da getiriyor. Kullanılan sistemin düzgün çalışmasını sağlamak içinde sürekli izlemek gerekiyor. Bu izleme sonucunda diğer birçok parametre ile birlikte güç kalitesi parametreleri de izlenebilmekte. Enerji harcamanın yüksek olduğu fabrika gibi noktalarda bozucu etmenlerde yüksek olur. Bu bozucu etmenler izlenmeli ve önlenmelidir. Ölçüm parametresi olarak gerilim, akım, aktif/reaktif güç gibi ana parametrelerin yanı sıra harmonik, fliker, gerilim çökme ve yükselmeleri gibi üst düzey parametreler de ölçülebilmektedir. Bu tür ölçümlerin yapılabildiği hafızası silinebilen, yardımcı beslemeli, gerilim ve akım trafo bağlantısı yapılabilen cihazlara Enerji Analizörü (Şebeke Analizörü) denir.

Enerji Analizörü Tipleri Nelerdir?

Özellikle izleme ekipmanı olarak ölçüm noktasına göre cihazlar kullanılmalıdır. Burada kullanılan analizör tiplerini 4 ana sınıfa ayırabiliriz.

a) Ana Dağıtım Noktaları

Bu noktalara örnek olarak Dağıtım Trafo merkezleri, orta gerilim hücreleri, ana dağıtım panolarını sayabiliriz. Özellikle Enerji dağıtımının yüksek olduğu bu noktalarda en yüksek ölçüm teknolojileri tercih edilmektedir. Bunun için analizör ötesi yüksek hafızaya sahip güç kalite kaydedici ürünler daha çok tercih edilmektedir.

Başlıca Ölçüm Parametreleri;

• Gerilim
• Akım (Gerçek nötr akım ölçümü)
• Şebeke frekansı
• CosF
• Güç Faktörü
• Aktif/Reaktif/Görünür güç
• Aktif/Reaktif enerji (İmport/Export)
• Gerilim kesintileri
• Gerilim yükselme ve çökmeleri
• Harmonik Bozunum (Ayrık ve Toplam)
• Transient
• Flicker (Kırpışma)
• Grafiksel ve Tablo kayıt hafızası

Özellikle izleme ekipmanı olarak ölçüm noktasına göre cihazlar kullanılmalıdır.

Bu parametre ölçümleri sürekli olarak izlenmekte ve özellikle EN50160 standardına göre belirtilen sınırlar dâhilinde cihaz tarafından da kayıt edilmektedir.

b) Ara Dağıtım Noktaları;

Büyük ve geniş sistemlerde Ana dağıtım noktalarından sonra yüksek güç dağıtımı yapan düğüm noktaları oluşur. Bu ara dağıtım noktaları tali panoların beslendiği birleşim noktalarıdır.

Buralarda kullanılan cihazlarda kullanılan başlıca ölçüm parametreleri;

• Gerilim
• Akım (Gerçek nötr akım ölçümü)
• Şebeke frekansı
• CosF
• Güç Faktörü
• Aktif/Reaktif/Görünür güç
• Aktif/Reaktif enerji (İmport/Export)
• Gerilim kesintileri
• Gerilim yükselme ve çökmeleri
• Harmonik Bozunum (Ayrık ve Toplam)

c) Tali Ölçüm Noktaları

Genel olarak düşük güç tüketimi yapılan lokal besleme noktalarıdır. Bu tür noktalarda kullanılan cihazlarda kullanılan başlıca ölçüm parametreleri;

• Gerilim
• Akım
• Şebeke frekansı
• CosF
• Güç Faktörü
• Aktif/Reaktif/Görünür güç
• Aktif/Reaktif enerji (İmport/Export)
• Gerilim kesintileri
• Gerilim yükselme ve çökmeleri
• Harmonik Bozunum (Toplam)

d) Cihaz Beslemeleri

Bazen spesifik önem taşıyan cihazların izlenmesi gerekmektedir. Bu cihazların besleme girişlerine takılan analizörlerde aranan başlıca parametreler;

• Gerilim
• Akım
• Şebeke frekansı
• CosF
• Güç Faktörü
• Aktif/Reaktif güç
• Aktif/Reaktif enerji

Analiz Yazılımları

Ana hatlardan tali noktalara doğru tüm bu noktalara takılan şebeke analizörleri anlık olarak yanlarına gidilerek okunabilir. Günümüzde bu tip bir ölçüm sistemi kurulduğunda haberleşme altyapısı ile bağlanmakta. Bu haberleşme alt yapısı sayesinde anlık okumalar merkezi bir yazılım ile izlenebilmekte. Bu yazılım ile tüm parametre ölçümlerinin belirlenen zaman aralıklarında kayıtları oluşturulabilmektedir. Alınan kayıtlar tablo ve grafiksel olarak izlenebilmekte, hatta özel algoritmalar oluşturularak farklı analizler yapılabilmektedir. Yazılım içerisinde bu analizlere göre alarmlar oluşturmak mümkündür.

Başlıca Analiz Gerektiren Durumlar

Kurulan bu sistem ile izlenebilecek başlıca konular şunlardır;

• Gerilim yükselme ve çökmeleri
• Ani akım değşimleri
• Aktif/Reaktif Güç değişimleri
• Aktif/Reaktif Enerji harcama veya üretim değerleri
• Reaktif enerjiye göre kompanzasyon ihtiyacı
• Harmonik seviyelerine göre filtre ihtiyacı
• Kayıp/Kaçak analizi
• Flicker (Kırpışma) etkileri
• Trafo kayıpları
• Demand Değerlerine göre enerji verimliliği

Bu ve benzeri analizler sonucu oluşan ve oluşabilecek arızalara çözümler üretmek daha kolay olmaktadır. Gerilim ve akım seviyelerinin aşırı yükselme ve düşmelerini izleyerek genel donanım arızalarını yaşamadan önce önlem almak, yetersiz kompanzasyon durumunu izleyerek reaktif enerji cezalarına maruz kalmamak, harmonik ve flicker (Kırpışma) seviyelerinin EN50160 sınırlarının altında kalmasını sağlayıp elektronik sistem arızalarını önlemek ve daha birçok tasarruf sağlayan çözüm mümkün olacaktır.

Enerji harcamasının yüksek olduğu üretim yapan fabrika ve atölye gibi yerlerde, pahalı donanım arızalarını önlemek ve enerji tasarrufu sağlamanın en iyi yolu önlem almaktır. Önlem almak içinde ölçme ve devamlı izleme esastır.

Cem Güler, Ölçü Grubu Ürün Mühendisi Aktif Mühendislik